Դանիել Ափիկյան. կամուրջ արմատներից դեպի միջազգային գինեգործության մշակույթ Հեղինակ՝ Մարիա Մարկոսյան – Ձեր ծնողները երաժիշտնե՞ր էին։ Ինչպե՞ս են ծանոթացել։
– Մայրիկս՝ սոփրանո, մեծացել էր Հունաստանում, իսկ երաժշտական կրթությունը կատարելագործելու համար 1964-ին ուղարկել էին Սովետական Հայաստան՝ ուսանելու Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայում։ Հայրս էլ՝ ջութակահար, Ուրուգվայից ուղարկել էին Հայաստան իր երաժշտական գիտելիքները զարգացնելու նպատակով։ Այնտեղ որպես ուսանողներ իրար ծանոթացել են, ամուսնացել Սուրբ Գայանե վանքում և վերադարձել՝ Ուրուգվայ։ Ես ծնվել եմ Մոնտեվիդեոյում։ Սակայն երբ 1978-ին արդեն յոթ ու կես տարեկան էի, ընտանիքով տեղափոխվեցինք Հունաստան, քանի որ Ուրուգվայում ու հարևան երկրներում քաղաքական իրավիճակը անկայուն էր։ – Իսկ այդ ընթացքում ինչպե՞ս զարգացավ շուկան Հայաստանում։
– Մինչ մենք զբաղված էինք Հունաստանում օրենսդրական և կառուցողական հարթակ ձևավորելով, Հայաստանում զուգահեռաբար սկսեցին ի հայտ գալ նոր արտադրողներ։ Խոսքը 2009–2010 թվականների մասին է։ Այդ ժամանակ էր, երբ «Կարաս» ընկերությունը սկսեց իր առաջին փոքրածավալ արտադրանքը։ Մենք պայմանագիր կնքեցինք, սակայն առաջին մատակարարումը իրականացվեց միայն հինգ տարի անց։ Պարզապես «Կարաս»-ը դեռ չուներ բավարար արտադրական հզորություն։ Այդպես էլ եղավ, որ մինչև մենք պատրաստ էինք ներմուծել՝ Հայաստանի գինեգործական ոլորտը նույնպես անցել էր զարգացման մի փուլ։ Սկսեցին ի հայտ գալ «Armenia Wine»-ը, «Զորահ»-ը. վերջինս նույնպես սփյուռքահայի նախաձեռնություն էր։ Այսպիսով՝ մենք ստեղծեցինք մեր ընկերությունը և սկսեցինք պաշտոնապես ներմուծել միայն բարձրորակ հայկական գինիներ Հունաստանի ու Կիպրոսի շուկաներ՝ համագործակցելով Հայաստանի խոշոր և վստահելի արտադրողների հետ։ – Ձեր ընկերությունը միշտ աշխատել է բացառապես բարձրորակ արտադրանքի հետ։ Ի՞նչն է դրա հիմքում։
– Մեր սկզբունքն անսակարկելի է եղել, երբեք չենք մտածել պարզապես վաճառել հայկական ապրանք, այլ մեր ցանկությունն է՝ ներկայացնել Հայաստանը բարձրագույն մակարդակով։ Երբ օտարերկրացին հայկական գինի է գնում, իհարկե չենք կարող իմանալ, թե այն որտեղ կբացվի, ում սեղանին կհայտնվի։ Բայց վստահ կարող ենք ասել, որ այդ շիշը դառնում է մեր երկրի դեսպանը։ Այդ պատճառով այն պիտի լինի գերազանց՝ համային և մշակութային առումով։ Մենք աշխատել և շարունակում ենք համագործակցել միայն միջազգային որակ ունեցող այն արտադրողների հետ, որոնք ունեն համաշխարհային պահանջներին համապատասխանող արտադրական պայմաններ և ազնիվ մոտեցում իրենց արտադրանքի նկատմամբ։ Դա է մեր պատասխանը շուկայի որակի պահանջներին, բայց առավելապես՝ մեր պատասխանը մեր երկրի արժանապատվությանը։ – Հույն սպառողը որքանո՞վ է պատրաստ եղել ընդունելու հայկական գինին։
– Պետք է ընդունել՝ հույները խիստ պահանջկոտ չեն, բայց ունեն գինու մշակույթի մեծ փորձ։ Նրանք մանկուց սովորում են գինու ճիշտ համադրությունները, ճանաչում են խաղողի տեսակները, գիտեն տարբերությունը չոր, կիսաքաղցր, բնական կամ հնացած գինիների միջև։ Ցավով պետք է նշեմ՝ հայ սպառողը այդ գիտելիքը չուներ, մինչեւ վերջին տարիները։ Խորհրդային Միության օրոք Հայաստանը մասնագիտացրել էին մրգային գինիների և կոնյակի (պաշտոնապես՝ բրենդիի) արտադրությամբ։ Այդ որոշումը ուներ քաղաքական ենթատեքստ, 1930-ականներին։ Մինչ Վրաստանին վստահել էին խաղողի չոր գինիների արտադրությունը, Հայաստանին՝ կիսաքաղցր, մրգային գինիների և կոնյակի։ Այսպես, ամբողջ գինու ոլորտը բաժանվեց՝ Հայաստանը մնաց մրգային գինիների ապրանքանիշի մեջ։ Դրա հետևանքով մի ամբողջ սերունդ զրկվեց գինու ճիշտ մշակույթից՝ խաղողի որակյալ չոր գինին ճանաչելու և գնահատելու հնարավորությունից։ Եւ դա բերում է անտեղյակության։ Բայց մեղքը մեր ժողովրդի վրա դնել պետք չէ, պատմությունը խոսում է հօգուտ մեր ժողովրդի։ Մենք պարզապես զրկված ենք եղել այդ փորձից ու այդ մշակույթից տվյալ ժամանակաշրջանում։ – Գինու մշակույթի ակունքները Հայաստանում որքանո՞վ են կարևոր Ձեզ համար որպես սփյուռքահայ գործարար։
– Ոչ միայն կարևոր է, այլ՝ հիմնարար։ Հայը պատմականորեն իր ավանդական խմիչքներով՝ գինիով և գարեջրով է նշանավոր, եւ կարևոր է դա ընդգծել։ Շատերը մոռանում են, որ գինի արտադրելը մեզ համար պարզապես գյուղատնտեսական կամ արդյունաբերական գործընթաց չէ։ Դա մի ամբողջ մշակույթ, քաղաքակրթական ժառանգություն է։ 2007 թվականին, երբ «Արենի 1» քարանձավում հնագետները բացահայտեցին աշխարհի մինչ այսօր հայտնի ամենահին գինեգործական արտադրամասը՝ շուրջ 6100 տարվա հնությամբ, այդ հայտնագործությունը բառացիորեն փոխեց գինու պատմությունը։ Մինչ այդ ամենահին գինեգործական կենտրոնը Իսրայելում էր, բայց Արենիի պեղումները Հայաստանը ներկայացրին աշխարհին որպես գինու բնօրրան։ Հայտնաբերվեցին կարասներ, որոնց կառուցվածքն ու դասավորությունը վկայում էին ոչ թե պարզապես գինի պահպանելու, այլ ամբողջական արտադրության գործընթացի՝ խմորման ու հնացման մասին։ – Իսկ գարեջրի՞ մշակույթը։ Կարո՞ղ ենք նույն արժեքով խոսել այդ խմիչքի մասին։
– Ակնհայտորեն, նույնպես մաս է մեր ինքնության։ Հին հույն պատմիչ Քսենոֆոնը մ.թ.ա. 404 թվականին, անցնելով Հայաստանի տարածքով, իր «Անաբասիս»-ում գրել է, որ հայերն ապրում էին կիսագետնաբնակ տներում և խմում էին գինու նման խմիչք՝ քարից պատրաստված մեծ ամաններից՝ եղեգի (ծղոտի) միջոցով։ Այս փաստը վկայում է՝ մեր հնագույն գարեջրագործության մասին, որն ունեցել է դարավոր ներկայություն հայկական կենսակերպում.