«Ինչպես է խաբում Իլհամ Ալիևը». թալիշ վերլուծաբանի հոդվածը
Yelaket.am-ը թարգմանաբար ներկայացնում է թալիշ հրապարակախոս-վերլուծաբան Աթախան Ալիբովի հոդվածը, որով նա քննադատում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի` ազգային փոքրամասնությունների հանդեպ տարվող քաղաքականությունը
«Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի «Ադրբեջանի տարածքում ոչ մի այլ լեզու չի կարող ունենալ պաշտոնական կարգավիճակ» հայտարարությունը հակասում է միջազգային իրավունքի այն նորմերին, որոնք ճանաչված և հաստատված են Ադրբեջանի ու աշխարհի քաղաքակիրթ ժողովուրդների կողմից:
Ադրբեջանի Սահմանադրության 21-րդ հոդվածն հաստատում է, որ Ադրբեջանի Հանրապետության պետական լեզուն ադրբեջաներենն է: Ադրբեջանի Հանրապետությունն ապահովում է ադրբեջաներենի զարգացումը: Ադրբեջանի Հանրապետությունն էլ ապահովում է բնակչության կողմից խոսվող այլ լեզուների ազատ օգտագործումը և զարգացումը: Այս նորմը, պետական լեզվի հետ միասին, հանդիսանում է նաև պաշտոնական սահմանադրական կարգավիճակ, որը վերագրվում է Ադրբեջանում բնակվող ժողովուրդների լեզուներին: Ինչ վերաբերում է այս լեզուների զարգացմանը, ապա պետության պարտավորությունների չափը նույնն է, ինչ պետական լեզվի հետ կապված պարտավորությունները: Երկու դեպքում էլ Սահմանադրությունը օգտագործում է «ապահովում է զարգացումը» արտահայտությունը և չի տարբերակում այդ երկուսը:
Յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի օգտագործել իր սեփական լեզուն: Յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի կրթվել ցանկացած լեզվով և ստեղծագործ լինել:
Ոչ ոք չի կարող կամայականորեն զրկվել քաղաքացիությունից կամ քաղաքացիությունը փոխելու իրավունքից: Նախագահը տեղյա՞կ չէ Սահմանադրության վերը նշված նորմերից: Ադրբեջանի Հանրապետության կողմից վավերացված և ներկայումս երկրում օրենքի կարգավիճակ ունեցող 1995 թ.-ին «Ազգային փոքրամասնությունների պաշտպանության մասին» շրջանակային կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածը վերաբերում է փոքրամասնությունների լեզուներին, ահա դա` «Կողմերը պարտավորվում են ճանաչել ազգային փոքրամասնությանը պատկանող ցանկացած անձի` իր փոքրամասնության լեզուն ազատորեն և ազատորեն օգտագործելու բանավոր և գրավոր` անձնական և հասարակական կյանքում: Կողմերը կձգտեն հնարավորինս ապահովել փոքրամասնությունների լեզվի օգտագործումը նրանց և վարչական մարմինների միջև հարաբերություններում, եթե այդպիսի անձինք մեծ թվով հայցում են այն կամ այն տարածքներում, որտեղ նրանք ավանդաբար բնակվել են: Կողմերը պարտավորվում են ապահովել, որ ազգային փոքրամասնությանը պատկանող ցանկացած անձ տեղեկացվի ձերբակալման պատճառների, իրեն առաջադրված մեղադրանքների և մեղադրանքների բնույթի մասին իր համար հասկանալի լեզվով, և որ նա ունենա ինքն իրեն պաշտպանելու իրավունք այդ լեզվով»:
Ի՞նչ է սա, եթե ոչ փոքրամասնությունների լեզուների պաշտոնական կարգավիճակի ամրագրում: Երկրները, որոնք ցանկանում են ինտեգրվել քաղաքակիրթ աշխարհին և կառուցել նորմալ հասարակություն, նույնպես միանում են տարածաշրջանային կամ փոքրամասնությունների լեզուների եվրոպական խարտիային:
Չնայած Ադրբեջանը խոստացավ միանալ այս փաստաթղթին, ԵԽ-ին անդամակցելու ընթացքում, այնուհանդերձ այն չկատարեց, և այս փաստաթղթի վավերացումը դեռ հետաձգվում է: Փաստաթուղթը նախատեսում է երկրում ընդունել տարածաշրջանային լեզուների, ինչպես նաև պետական լեզվի մասին օրենքներ:
Կասկած չկա, որ աշխարհի որոշակի կանոնների դեմ նախագահի նման հայտարարությունը կծառայի աշխարհում Ադրբեջանի հակաժողովրդավարական իմիջի էլ ավելի ամրապնդմանը:
Աթախան Աբիլով