Անհրաժեշտ է ներդնել ՀՀ բնակչության համատարած դիսպանսերիզացիա․ մենք, ծնվելու օրվանից մինչ մահ, պետք է լինենք առողջապահական համակարգի ուշադրության կենտրոնում․ առողջապահության մասնագետներ

11 / Հունիս / 2021 : 15-09

Անհրաժեշտ է ներդնել ՀՀ բնակչության համատարած դիսպանսերիզացիա․ մենք, ծնվելու օրվանից մինչ մահ, պետք է լինենք առողջապահական համակարգի ուշադրության կենտրոնում․ առողջապահության մասնագետներ

Բժշկական գիտությունների դոկտոր Արմեն Չարչյանը և բժիշկ-վիրաբույժ, «Առողջապահական իրավունքի միջազգային կենտրոն»-ի ղեկավար Սամվել Սողոմոնյանը հոդված են հրապարակել, որում անդրադարձել են հանրային առողջության խնդիրներին․Երկրի բնակչության ընդհանրական առողջությունը յուրաքանչյուր պետության ռազմավարական պաշարն է, և այդ պաշարը չի կարելի մսխել: Այն անհրաժեշտ է պահպանել և հետևողականորեն փորձել այն մեծացնել:Ես փորձում եմ հնարավորինս զերծ պահել ընթերցողին թվային ցուցանիշներից, մասնագիտական տերմիններից և ավելի պարզ ներկայացնել ասելիքս, սակայն հիմա կուզեմ մի քանի ցուցանիշ ներկայացնել, որպեսզի հասկանալի լինի , թե ընդհանուր առմամբ ինչ առողջապահական տվյալներ ունի մեր երկիրը, ինչ ներկա և սպասվելիք խնդիրների առաջ կարող ենք կանգնել, և ինչ ուղղությամբ է դա հնարավոր շտկել:Խորհրդային տարիներին ստեղծված առողջապահական համակարգը, որը բավականին արդյունավետ էր աշխատում հատկապես առաջնային օղակում, ինչպես նաև ընդհանուր կյանքի և միջավայրի պայմանները բերեցին նրան, որ Հայաստանի բնակչությունը գնալով աճում էր , աճում էր նաև կյանքի միջին տևողությունը, և իջնում էր մահացությունը: Մենք շատ երեխաներ էինք ունենում, մեր երիտասարդները չէին լքում երկիրը, և արդյունքում երիտասարդանում էր նաև բնակչության կազմը:

Ամեն ինչ փոխվեց 90-ականներից սկսած: Երիտասարդները արտագաղթում էին, դրա հետևանքով սկսեց կտրուկ իջնել նորածինների քանակը, վատացան ապրուստի պայմանները, մեծացավ աղքատությունը, սկսեց փլուզվել խորհրդային առողջապահական համակարգը, և մենք ունեցանք այն, ինչ ունենք այսօր:Մեր ազգաբնակչությունը տարեցտարի պակասում է: Օրինակ` 2019-ին պակասել է ավելի քան 20.800 մարդով (ըստ պաշտոնական թվերի): Մենք շատ քիչ երեխաներ ենք ունենում, այնքան քիչ , որ չենք կարող ապահովել նույնիսկ պարզ վերարտադրություն, էլ ուր մնաց, թե շատանանք: Ծնելիության գործակիցը մեզ մոտ 1.6 է, իսկ 1990-ին եղել է 2.6 (պարզ վերարտադրություն ապահովում է 2.15-ը): Մեր բնակչության 12.8 % տարեց մարդիկ են, և մեր հասարակությունը դասվում է զգալի ծերացող հասարակությունների թվին (հասարակությունը համարվում է ծերացող, եթե 65-ն անց անձանց տոկոսը բարձր է 7%-ից): Մենք միջինում ավելի կարճ ենք ապրում` համեմատած Եվրոպական երկրների հետ, և բարձր է մահացության գործակիցը: 1990-ին այն կազմում էր ամեն 10.000 բնակչի հաշվով տարեկան 6 մարդ, հիմա` 9.3, բայց ամենավատը, որ այդ մահացողների 27 տոկոսը, այսինքն գրեթե ամեն երրորդը, չի հասնում 65 տարեկանին:

Այդ մարդիկ մահանում են` լինելով դեռ այն տարիքում, երբ կարող էին աշխատել, օգուտ բերել իրենց և երկրին, արժեք ստեղծել: Մարդկանց կեսից ավելին մահանում է սիրտ-անոթային հիվանդություններից, 20 %-ը` ուռուցքներից, մնացածը` շաքարային դիաբետից, թոքերի հիվանդություններից և այլն:Իսկ որո՞նք են պատճառները: Մենք շատ ենք ծխում, շատ ենք խմում, քիչ ենք շարժվում, էկոլոգիան լավը չէ , եկամուտները բարձր չեն, աշխատատեղերում անվտանգ պայմաններ ապահովող չկա, առողջապահական համակարգը սխալ է աշխատում և այլն:Հիմա ներկայացնեմ մի պատկեր, որից պարզ կդառնա թե ինչ գործոններ և ինչ չափով են ազդում մեր առողջությունը խաթարելու վրա:

Առաջին հայացքից կթվա , թե առողջապահական համակարգի աշխատանքի ազդեցությունը մարդու առողջության վրա ընդհամենը 15 տոկոս է, սակայն դա այդպես չէ: Առողջապահության նախարարության հիմնական նպատակը պետք է լինի հանրության առողջության բարելավումը, ոչ թե հիվանդ անհատին բուժելը: Նախարարությունը չպետք է կենտրոնանա միայն հիվանդ քաղաքացիների բուժօգնության կազմակերպման և պետական ֆինանսների բաշխման վրա: Իմ խորին համոզմամբ ֆինանսների բաշխման, վերահսկման, պետպատվերի տեղադրման գործառույթները ընդհանրապես պետք է հանվեն առողջապահության նախարարությունից: Նախարարությունը նախ և առաջ պետք է ծրագրի և իրականացնի հանրային առողջապահական ծրագրեր, ծրագրեր, որոնք կկանխարգելեն հիվանդությունները, կօգնեն դրանց վաղ հայտնաբերմանը, կբարելավեն շրջակա միջավայրը, կխթանեն առողջ ապրելակերպը և կստեղծեն դրա համար պայմաններ:

Պատահական չէ, որ շատ զարգացած երկրներում այդ նախարարությունները կոչվում են առողջապահության և սոցիալական հարցերի նախարարություն: Այս բոլոր գործառույթների իրականացման վրա աշխատող նախարարության աշխատանքի արդյունքը հասարակության ընդհանրական առողջության բարելավման վրա արդեն կկազմի մոտ 60-70 %:Գրագետ և արդյունավետ աշխատող առողջապահական համակարգը ոչ միայն ունակ է երկարացնելու մարդկանց կյանքի տևողությունը, կրճատելու հաշմանդամությունը, այլև, ի հաշիվ նրա , որ կկրճատվեն անաշխատունակության օրերը, մարդիկ չեն մահանա աշխատունակ տարիքում, աշխատավայրում կաշխատեն առողջ և անվտանգ պայմաններում , հսկայական ծախսեր չեն անի բուժելու մի հիվանդություն, որը կարելի էր կանխարգելել, արդյունքում կունենանք հսկայական տնտեսական աճ՝ հիմնված առողջ մարդու աշխատանքի արդյունավետության մուլտիպլիկատիվ էֆեկտի վրա: Առողջ մարդու աշխատանքի արդյունավետությունը միջինը 25%-ով ավելի բարձր է, քան քրոնիկ հիվանդություն ունեցողինը: Առողջապահության վրա դրված յուրաքանչյուր 1 բյուջետային դոլլարը արդյունքում ՀՆԱ-ին բերում է լրացուցիչ 7 դոլլար:Անհրաժեշտ է ներդնել ՀՀ բնակչության համատարած դիսպանսերիզացիա: Մենք, ծնվելու օրվանից մինչ մահ, պետք է լինենք առողջապահական համակարգի ուշադրության կենտրոնում:

Պետք են սկրինինգներ՝ հատկապես ուռուցքների վաղ հայտնաբերմանն ուղղված: Պետք է ծախսել 10 հազար դրամ կոլոնոսկոպիայի վրա և չծախսել միլիոններ հաստ աղիքի քաղծկեղ բուժելիս: Պետք է պայքարենք վնասակար սովորույթների դեմ, ստեղծենք բարենպաստ միջավայր, որ թե’ փոքրերը և թե’ տարեցները բավարար ֆիզիկական ակտիվություն ունենան: Խստորեն պետք է հետևենք, որ մարդկանց աշխատատեղերում առողջ և անվտանգ պայմաններ ապահովվեն, իսկ մասնագիտական հիվանդությունները վաղ հայտնաբերվեն և բուժվեն գործատուի հաշվին:Առողջ հասարակություն ունենալը ոչ միայն ամուր տնտեսություն է, այլև ազգային անվտանգություն և քաղաքական կայունություն: Մենք պատերազմող երկիր ենք, և մեր բանակին առողջ զորակոչիկներ են պետք: Մենք քիչ ենք, և մեր երկրին առողջ աղջիկներ են պետք , որ մայրանան և սերունդ տան: Մեր ընտանիքների ամրության համար մեզ առողջ տարեցներ են պետք, որ ոչ թե բեռ լինեն, այլ մեծագույն արժեք և իմաստության աղբյուր մեր և մեր զավակների համար: Ապացուցված է, որ եռասերունդ ընտանիքները ավելի ամուր են, իսկ ամուր ընտանիքը ամուր պետության հիմքն է:Այս ամենը հնարավոր է, այս ամենը իրականություն է աշխարհի շատ երկրներում, և համոզված եմ` կիրականանա նաև Հայաստանում: Դրա համար պետք է կամք, գիտելիք, ժամանակ և փող… շատ փող: Բայց այդ փողը

վերադառնալու է մեր երկրին յոթապատիկ: Դա այն փողն է , որ արժե և պետք է ծախսել։

Հարգանքով

Արմեն Չարչյան

Սամվել Սողոմոնյան

Armenia

United states

Russia

Դիտեք նաև

Գոռաց հեռու մնա, չհասկացա` ինչու . կորոնավիրուսով վարակված վիրավորին օգնած երիտասարդին...

Yelaket.am -ի նոր, արդիականացված կայքի շնորհանդեսը

Հունվարի 27-ի աշխատանքային օրը կտեղափոխվի

Երբ մարդ իր ընտանիքում երջանիկ է, դա անշուշտ ազդում է կյանքի որակի վրա

Մայրս ասում էր, որ շատ նման էր ինձ, բարուրները իրարից չէին տարբերվում, ասում էր նաև՝ քո...

Այսօրվա հերոսը նա է, ով չի կորցնում իր լուսավոր հայացքը․ Նարինե Գրիգորյան

Մարինա Թագակչյանը տեղաշարժի թերթիկ չունենալու համար տուգանվել է 200 հազար դրամով (տեսանյութ)

Հայաստանում կորոնավիրուսով վարակվածների թիվն ավելացել է 30-ով

Ելակետ լրատվական

Ելակետը ԱՄՆ-ում

Ելակետը Ռուսաստանում

Ելակետ ժամանցային

Ելակետ TV