07 / Հոկտեմբեր / 2025 : 15-11
Քվանտային հեղափոխություն․ 2025 թվականի Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակը շնորհվեց քվանտային թունելինգի հայտնագործողներին
2025 թվականի Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակը շնորհվել է երեք ամերիկացի գիտնականների՝ Ջոն Կլարքի, Միշել Հ. Դևորեի և Ջոն Մ. Մարտինիսի։ Նրանց պարգևատրել են մակրոսկոպիկ քվանտային թունելինգի և էլեկտրական շղթաներում էներգիայի կվանտավորման հիմնարար բացահայտումների համար։ Մրցանակը, որը հոկտեմբերի 7-ին հայտարարեց Նոբելյան կոմիտեն, ընդգծում է քվանտային մեխանիկայի դերը ոչ միայն միկրո, այլև մակրո աշխարհում։ Գիտնականների հետազոտությունները նոր էջ են բացել քվանտային տեխնոլոգիաների, հատկապես՝ քվանտային համակարգիչների և սենսորների զարգացման մեջ։ Նրանց աշխատանքները ցույց տվեցին, որ քվանտային երևույթները հնարավոր է դիտարկել ոչ միայն մոլեկուլների կամ ատոմների մակարդակում, այլև նյութի մեծ մասշտաբներում՝ ներգրավելով միլիարդավոր մասնիկներ։
Կլարքի, Դևորեի և Մարտինիսի աշխատանքները ապացուցեցին, որ այս երևույթը հնարավոր է դիտարկել նաև մակրոսկոպիկ մասշտաբով, երբ քվանտային հատկությունները դրսևորվում են ամբողջ էլեկտրական շղթայի մակարդակով։
Ի՞նչ է քվանտային թունելինգը և ինչու է այն հեղափոխական
Քվանտային թունելինգը երևույթ է, երբ մասնիկը հաղթահարում է էներգետիկ պատնեշը, որը դասական ֆիզիկան համարում է անհնար։ Այլ կերպ ասած՝ այն «անցնում» է պատնեշի միջով, առանց այն կոտրելու։Կլարքի, Դևորեի և Մարտինիսի աշխատանքները ապացուցեցին, որ այս երևույթը հնարավոր է դիտարկել նաև մակրոսկոպիկ մասշտաբով, երբ քվանտային հատկությունները դրսևորվում են ամբողջ էլեկտրական շղթայի մակարդակով։
Նրանք նաև ուսումնասիրել են էներգիայի կվանտավորումը գերբաղադրիչ շղթաներում, laying the groundwork for today’s superconducting qubits — քվանտային համակարգիչների հիմնական տարրերը։
Այս փորձերը, որոնք իրականացվել են 1980-1990-ականներին, լուծեցին քվանտային կայունության ու վերահսկման հիմնախնդիրներ, paving the way դեպի այն համակարգիչները, որոնք կարող են լուծել խնդիրներ, ինչպիսիք են մոլեկուլների մոդելավորումն ու բարդ օպտիմալացումները՝ անհասանելի դասական տեխնոլոգիաներին։
Նրանց հայտնագործությունները բացատրեցին պերիֆերիկ իմունային թոլերանտության մեխանիզմը՝ գործընթաց, որը կանխում է իմունային համակարգի հարձակումը սեփական բջիջների վրա։ Սա հիմք դրեց նոր թերապիաների՝ քաղցկեղի և աուտոիմուն հիվանդությունների բուժման համար։
Նախորդ տարվա մրցանակը՝ ուղեղից ներշնչված ԱԲ-ի համար
2024 թվականին Նոբելյան կոմիտեն պարգևատրել էր Ջոն Հոփֆիլդին և Ջեֆրի Հինթոնին՝ արհեստական բանականության և մեքենայական ուսուցման ոլորտում հիմնարար ներդրումների համար։ Նրանց մշակած նեյրոնային ցանցերի մոդելները դարձան խորքային ուսուցման հիմքը՝ ձևավորելով ԱԲ-ի ժամանակակից դարաշրջանը։ Սա առաջին դեպքն էր, երբ ֆիզիկայի մրցանակը տրվել էր ուղեղի գործունեությունից ոգեշնչված հաշվարկային համակարգերի համար։Բժշկության Նոբելյան մրցանակը՝ իմունիտետի գաղտնիքների բացահայտման համար
Մեկ օր առաջ՝ հոկտեմբերի 6-ին, հայտարարվեց Բժշկության Նոբելյան մրցանակը, որը բաժին հասավ ամերիկացի գիտնականներ Մերի Բրունկովին, Ֆրեդ Ռամսդելին և ճապոնացի Շիմոն Սակագուչիին։Նրանց հայտնագործությունները բացատրեցին պերիֆերիկ իմունային թոլերանտության մեխանիզմը՝ գործընթաց, որը կանխում է իմունային համակարգի հարձակումը սեփական բջիջների վրա։ Սա հիմք դրեց նոր թերապիաների՝ քաղցկեղի և աուտոիմուն հիվանդությունների բուժման համար։
Նոբելյան մրցանակների այս տարվա պտուղները ցույց են տալիս գիտության իրական միտումը՝ ֆիզիկայից դեպի տեխնոլոգիա, տեխնոլոգիայից դեպի կյանք, որտեղ քվանտային երևույթները, արհեստական բանականությունը և կենսաբանությունը միահյուսվում են մարդկության առաջընթացի ընդհանուր ճանապարհին։
Դիտվել է
1178անգամ
Դիտեք նաև
25 / Հունվար / 2020
Սամվել Մարտիրոսյանը՝ Ֆեյսբուք -ի եւ Ինստագրամ -ի խափանման մասին
Ֆեյսբուք եւ Ինստագրամ սոցիալական ցանցերում խնդիր կա, որի պատճառով հնարավոր չէ մուտք գործել տվյալ սոցիալական ցանցեր:
Տեղեկատվական անվտանգության ոլորտի փորձագետ Սամվել Մարտիրոսյանը Հայկական...
23 / Հունվար / 2020
Twitter-ի աշխատանքում խափանում է տեղի ունեցել
Twitter սոցիալական ցանցի աշխատանքում խափանում է տեղի ունեցել աշխարհի մի շարք երկրներում: Այդ մասին վկայում են ժողովրդականություն վայելող ինտերնետ-ռեսուրսների աշխատանքին հետեւող Downdetector...
23 / Հունվար / 2020
Նոր Xiaomi և Playstation 5. շաբաթվա տեխնոլոգիական անդրադարձը
Windows 7-ի աջակցության դադարեցումից մինչև PlayStation 5-ի առաջին լուսանկարը:
Անցյալ շաբաթ հիշվեց Android-ով աշխատող մի քանի ֆլագմենների և Sony-ի նոր խաղային վահանակի պատկերների հրապարակմամբ:...
05 / Ապրիլ / 2020
Փրկություն տնից աշխատողների համար․հայ մասնագետների ստեղծած՝ միջազգային ճանաչում ունեցող հավելվածը
Առցանց հաղորդակցության ժամանակ միջավայրի աղմուկը վերացնող՝ հայ մասնագետների ստեղծած krisp հավելվածը համաշխարհային պանդեմիայի օրերին միջազգային լայն ճանաչում է ստացել։
Եթե ծրագիրը իմ մոտից միացած...
06 / Ապրիլ / 2020
Hi tech-ի տիրակալները . ԱՄՆ-ի 10 ամենահարուստ IT գործարարները
Հեղինակավոր Forbes հանդեսը ներկայացրել է ԱՄՆ-ի 400 ամենահարուստ գործարարների վարկանիշային աղյուսակը, որում ներդրումային ոլորտից հետո ամենաշատ ներկայացուցիչներն ունի տեխնոլոգիական ոլորտը։ Ցուցակի...
06 / Ապրիլ / 2020
Գիտնականները ձայնագրել են պինգվինների ստորջրյա խոսակցությունը
Հարավաֆրիկյան Հանրապետության Նելսոն Մանդելայի անվան համալսարանի գիտնականներն առաջին անգամ տեսաձայնագրել են, թե ինչպես են պինգվինները խոսում ջրի տակ: Այս մասին տեղեկացնում է sciencealert.com...
06 / Ապրիլ / 2020
Ամերիկացի ինժեները ծալվող անիվներով հեծանիվ է ստեղծել
Կալիֆոռնիացի Ալեքս Անիմաշոնը, որը նախկինում Jaguar Land Rover և Mobius Motors ընկերություններում որպես ինժեներ է աշխատել, ծալվող անիվներով հեծանիվ է ստեղծել, գրում է newatlas.com կայքը։
Անիմաշոնը...
06 / Ապրիլ / 2020
Lamborghini-ն կարտադրի բժշկական դիմակներ՝ վերազինելով գործարանային արտադրամասերը. Լamborghini.com
Իտալական Lamborghini մեքենաշինական ընկերությունը հայտարարել է, որ վերազինում է իր գործարանային որոշ արտադրամասեր՝ կորոնավիրուսի դեմ պայքարին միանալու նպատակով:
Ինչպես հայտնում է ընկերության...